İslam'ın ilk dönemlerinde tasavvufi yorumlar yoktu. Çünkü o zamanlar Müslümanlar sade ve gösterişten uzak bir hayat yaşıyorlar, Peygamber Efendimizin sade yaşamını bizzat gördükleri için lüksten, gösterişten uzak duruyorlardı. Ayrıca sahabe efendilerimiz Kur'an ahlakını titizlikle uygulamaya çalışıyorlardı. Çünkü gözlerinin önünde en büyük örnek olan Peygamberimiz vardı.
Derse başlamadan önce ünitenin iki önemli kavramını hatırlayalım. İslam dininde yer alan ahlakî esasları hayata geçirmeyi amaçlayan, Peygamber Efendimizin sünnetine dayalı bir hayat tarzını yaşam biçimi haline getirmeyi ilke edinen ilim dalına tasavvuf denir. Tasavvufî hayat tarzını benimsemiş ve yaşam tarzı haline getirmiş kişiye ise mutasavvıf denir.
Tasavvufî Yorumlar Nasıl Ortaya Çıktı:
» Peygamberimizin vefatından sonra İslam topraklarının genişlemesi ve fetihlerin etkisiyle Müslümanlar zenginleşti.
» Bu durumun sonucunda İslam dünyasında lüks ve gösteriş arttı.
» Bunu farkeden bazı İslam alimleri, Hz. Peygamber'in ve sahabelerin dönemindeki hayat tarzına tekrar dönülmesi konusunda eğitici ve öğretici çalışmalar yaptılar, görüşler sundular.
» Bu görüşler; dünya malının büyüsüne kapılmamak, mal zenginliği yerine gönül zenginliği, nefsi terbiye etmek gibi Kur'an ahlakında yer alan ilkelerdi.
» Zamanla bu görüşler doğrultusunda tasavvufi yorumlar oluştu.
Tasavvufî Yorumlar
Yesevîlik: Türkistanlı Hoca Ahmed Yesevi'nin (öl. 1167) görüş ve düşüncelerine dayanan tasavvuf ekolüdür. Hoca Ahmed Yesevi, Türkistan'ın Yesi kentinin Sayram kasabasında dünyaya geldi. Küçük yaşta babasını kaybetti. İlk eğitimini Yesi şehrinde aldı. Ardından dönemin önemli ilim merkezlerinden Buhara'ya gitti ve orada ilim tahsil etti. Sonra memleketi Yesi'ye dönüp ders vermeye başladı. Birçok öğrenci yetiştirdi. Öğrencilerine ve insanlara İslam dininin inanç, ibadet ve ahlak esaslarını anlattı.
Hoca Ahmet Yesevi, insanlara İslam'ın ilkelerini anlatırken "hikmet" adı verilen şiirlerini kullandı. Sade, akıcı ve anlaşılır bir Türkçe ile yazdığı bu şiirleri, halkın İslam'ı anlayıp öğrenmesinde çok etkili oldu. Ahmet Yesevi'nin hikmet adı verilen bu şiirlerinin toplandığı kitabının adı "Divan-ı Hikmet"tir.
Yeseviliğin Önemli Bazı İlkeleri:
» Dünya malına değer vermemek
» Allah'ın emirlerine uyma konusunda titiz davranmak
» Doğru sözlü ve dürüst olmak
» Kendini başkalarından üstün görmemek
» Cömert olmak
» Sırları açığa vurmamak
» Allah'ın rahmetinden ümit kesmemek
» Misafire ikram etmek
» Yumuşak huylu olmak
» Cemaatle namaza önem vermek
» Devamlı abdestli gezmek
» Allah'ı çokça zikretmek...
Kâdirîlik: Abdülkadir Geylani'nin (öl. 1169) görüş ve düşüncelerine dayanan tasavvuf ekolüdür. Abdülkadir Geylani Peygamberimizin soyundan gelmekte olup İran'ın Geylan kasabasında doğdu. Küçük yaşlardan itibaren ilim tahsiline başladı. İlk eğitimini Geylan'da aldı. Ardından devrin önemli ilim ve kültür merkezlerinden Bağdat'a giderek orada meşhur alimlerden ilim tahsil etti. Önce Kur'an'ı ezberledi. Sonra da tefsir, hadis, fıkıh, kelam, mantık, matematik ve tıp ilimlerinde eğitim aldı. Eğitim hayatını tamamladıktan sonra öğrencilerine dersler vermeye, halka İslam'ın ilkelerini anlatmaya başladı. Sohbetleriyle ve verdiği derslerle insanlar üzerinde derin etkiler bıraktı. Eserleri yüzlerce yıl beğeniyle okundu.
Abdülkadir Geylani'nin Önemli Eserleri: Fütûhu'l-Gayb, El-Fethu'r-Rabbanî, Günyetü't-Tâlibîn
Kadiriliğin Önemli Bazı İlkeleri:
» Şakayla bile olsa asla yalan söylememek
» Verdiği sözünü yerine getirmeye çalışmak
» İnsanlara ve diğer canlılara kötülük yapmamak
» Hiçbir durumda beddua etmemek
» Günah işlemekten özenle kaçınmak
» İnsanlara yük olmamak
» Başkalarının malını mülkünü kıskanmamak
» Her zaman alçak gönüllü olmak
» Mecbur kalmadıkça Allah adına yemin etmekten kaçınmak...
Nakşibendîlik: Nakşibend kelimesi Farsça'da (İran dili) nakış yapan anlamındadır. Muhammed Bahauddin hazretleri tasavvufu insanların kalbine nakış nakış işlediği için kendisine bu lakap verilmiştir. Nakşibendilik, Muhammed Bahauddin Nakşibend'in (öl.1389) görüş ve düşüncelerine dayanan tasavvuf ekolüdür. Muhammed Bahauddin Nakşibend, Buhara yakınlarındaki Kasr-ı Ârifân köyünde dünyaya geldi. Döneminin alimlerinden ve mutasavvıflarından ilim tahsil etti. İlmiyle, takvasıyla, sade yaşantısı ve güzel ahlakıyla herkes tarafından sevilip sayılan bir kişi oldu. Ayrıca o mütevazi bir insandı. Haramlardan son derece sakınırdı. Hediyeleşmeye önem verir, kendisine gelen hediyeleri karşılıksız bırakmazdı.
Nakşibendiliğin Önemli Bazı İlkeleri:
» İnsan helal çerçevesinde dünya nimetlerinden yararlanmalı, günlük işlerini aksatmamalıdır. Ancak Allah'a karşı kulluk görevlerini asla ihmal etmemelidir.
» Daima Allah'ı zikretmeli, O'nu hatırından çıkarmamalıdır.
» Allah'ın emir ve yasaklarına uymakta titiz davranmalıdır.
» Allah'ın tüm yarattığı canlılara iyilik etmelidir.
» İbadete devam etmeli, her işte Allah'ın rızasını gözetmelidir.
» İç ve dış dünyasını her türlü kusurdan arındırmalıdır.
» Nakşibendiliğin en temel ilkelerinden biri "Halk içinde Hak ile beraber olmak"tır...
Mevlevîlik: Büyük Türk mutasavvıfı Mevlana Celaleddin Rumî'nin (öl.1273) görüş ve düşüncelerine dayanan tasavvuf ekolüdür. Mevlana hazretleri 1207 yılında Belh şehrinde dünyaya geldi. Babası sultânu'l-ulema (alimler sultanı) Sultan Veled, annesi Mü'mine Hatun'dur. Mevlana küçük yaşlarda iken ailesi ile birlikte Anadolu'ya göç etti ve Konya şehrinde yaşamaya başladı. İlk tahsilini babasından aldı. Daha sonra Halep, Şam, Konya gibi zamanın önemli ilim merkezlerinde eğitim gördü. Zamanının bütün ilim dallarında kendini çok iyi yetiştirdi. Büyük medreselerde dersler okuttu, çok talebeler yetiştirdi. Görüşleriyle, düşünceleriyle ve eserleriyle geniş halk kitleleri üzerinde derin etkiler bıraktı. 66 yaşında Konya'da vefat etti. Mezarı Konya'dadır. Mevlana, insanların eğitimi üzerinde önemle dururdu. O, güzel ahlaklı insanlardan oluşmuş huzurlu bir toplumun eğitim sayesinde mümkün olacağını belirtmiştir. Mevlevilikte "sema" töreninin önemli bir yeri vardır.
Sema: Ney ve nısfiye gibi müzik aletleri eşliğinde elleri iki yana açıp dönerek yapılan zikir.
Mevlana Celaleddin Rumî'nin Önemli Eserleri: Mesnevi, Divan-ı Kebir, Fîhi mâ fih.
Mevleviliğin Önemli Bazı İlkeleri:
» İnsanları sevmek ve hoşgörülü olmak
» Başkalarının ayıplarını yüzlerine vurmamak
» Din, dil, ırk ayrımı yapmadan bütün insanları sevmek
» İnsana değer vermek
» Gönlümüzü kötü huylardan arındırmak
» İbadetleri samimi bir şekilde yerine getirmek
7. sınıf 5. ünite diğer konular
• Ünitenin Önemli Kavramları
• Din Anlayışındaki Yorum Farklılıklarının Sebepleri
• Din ve Mezhep Arasındaki Farklar
• İnançla İlgili Yorumlar
• Fıkhi Yorumlar
• Tasavvufi Yorumlar
• Alevilik Bektaşilik